Zenuwen voor nieuwe situaties: Knikkende knieën als we iets moeten presenteren voor een grote groep mensen, jachtige vlinders in de buik als je voor de eerste keer naar de schoonouders moet of een snelle ademhaling als je voor het eerst een nieuwe werkplek betreedt. Wie kent het niet? Spannende, en vooral onbekende, situaties zijn vaak oncomfortabel en eng. Maar wat triggert deze processen? Wat is de achterliggende gedachte hierachter? Hoe komt het dat we allemaal daar last van hebben? En vooral, hoe ga je ermee om in het dagelijks leven? Om dat uit te leggen neem ik je mee op reis, eerst in de geschiedenis en dan in de toekomst. Na het lezen van deze blog zul je al een stuk beter nerveuze gevoelens kunnen plaatsen, en ermee omgaan!
Waar komen nerveuze gevoelens en angsten vandaan?
Het antwoord is heel simpel: de wil om te overleven. Zet een willekeurige natuurdocumentaire aan op National Geographic en je ziet vaak een gazelle die continu op haar hoede is voor een natuurlijke vijand. Een moment van onoplettendheid maakt in de natuur vaak het verschil tussen leven en dood. Dit dierlijk instinct, de waakzaamheid, komt voort uit de hersenstam, namelijk het reptielenbrein.
Waarom reptiel? Het brein van reptielen reikt niet verder dan deze functionaliteit. Zoogdieren hebben zowel een reptielenbrein als een limbisch brein, de hersenen zijn tijdens de evolutie verder doorontwikkeld naar een tweede hersendeel. Het limbisch brein zorgt voor gevoelens en emoties. De mens is tot slot nog uitgerust met een derde hersendeel, de neocortex, die zorgt voor intelligente functies als logica, ratio en creativiteit. Ons bewuste systeem dus, waar het reptielenbrein een onbewust systeem vormt.
Het menselijk reptielenbrein reguleert primaire instincten zoals voortplanting, overleven, stress en angst. Deze basisfuncties waren millennia lang cruciaal voor de voortplanting van de homo sapiens. De vraag is echter of de functie van dit brein tegenwoordig niet eerder beperkend werkt?
Het reptielenbrein in de 21e eeuw: het nieuwe overleven
Entering the 21st century: een paar keer klikken op je telefoon en het eten staat voor je deur. Wilde dieren lopen tegenwoordig aan de leiband of we gaan ze bekijken in een reservaat. Als we iets breken dan krijgen we een kleurrijk gipsje en zijn we na een aantal weken weer mobiel. Overleven in oude vorm, zoals eten zoeken en wilde dieren verjagen, hoeft dus niet meer en toch hebben we nog een oeroud brein dat deze overlevingsinstricten opwekt bij onbekende situaties.
Terwijl de mens juist wel die nieuwe uitdagingen wil/moet aangaan, want dit zorgt voor vooruitgang (het nieuwe overleven) in onze huidige maatschappij. Overleven heeft dus een nieuwe invulling gekregen in onze ’the sky is the limit’- maatschappij. Werkelijk alles is mogelijk, wanneer men zich inzet en ambitieus in het leven staat door een goed ontwikkelde neocortex (logica, ratio en creativiteit).
Onze neocortex is dusdanig ontwikkeld dat het in staat is om oneindig veel kennis op te doen en te verwerken. Vanuit dit kennisperspectief is men in staat om krachtiger in het leven te staan en meer te bereiken. Alleen conflicteert de neocortex op dit gebied vaak met ons reptielenbrein. En laat dat nou niet handig zijn voor mensen die willen groeien.
Samenspel tussen comfortzone en reptielenbrein
Nieuwe activiteiten of (zakelijke) doelen liggen namelijk buiten je comfortzone. En het woord comfort zegt het al, de huidige bubbel voelt fijn aan en triggert daarom geen angsten. Nieuwe activiteiten, zoals het starten van je eigen zaak of opschalen daarvan, liggen buiten je veilige zone. Het is nieuw, je kent de risico’s en ‘gevaren’ niet. Gevolg: het reptielenbrein slaat alarm en het angstzweet staat op je hoofd. Jouw instinct zet op dat moment in op vluchten, weg van die nieuwe situatie.
Hoe irreëel dat ook is, jouw rationaliteit delft op dat moment het onderspit ten opzichte van je instinctief gevoel. De reactie van de hersenstam, die zich uit in angst en paniekgevoelens, is dermate sterk dat je beslist om in je comfortzone te blijven en geen nieuwe stappen te zetten. De angstgevoelens verdwijnen dan immers en een veilig gevoel zal weer overheersen. Het ‘gevaar’ is immers geweken en je zit terug in je comfortzone. In de praktijk is dit vaak de eerste coping (omgangsmodus) die automatisch optreedt, zo sterk is het ‘oermens’ nog altijd in ons aanwezig. Het zijn primaire instincten waarvan we het bestaan vaak niet weten. Echter is deze eerste coping/vluchtmodus te trainen, daarover later meer.
Je mindset, de manier waarop jij in het leven staat, bepaalt hoe ver je comfortzone uitgerekt kan worden (en daarmee dus hoe snel je reptielenbrein geactiveerd wordt). Voor mensen die krachtig in het leven staan is deze zone uiteraard veel groter dan bij mensen die bijvoorbeeld kampen met angstproblematieken. Toch zullen ook mensen die stevig in hun schoenen staan situaties ervaren die hen beangstigen, het reptielenbrein zal in iedere nieuwe situatie waakzaam zijn.
Ondernemen en het reptielenbrein
Ook ik heb in eerdere (onzekere) tijden veel gekampt met angsten en een oerbrein dat overuren draaide. Ik stond verre van krachtig in het leven en de regie ten opzichte van hetgeen ik graag wilde, ontbrak in grote mate. Ik had hier genoeg van, dit moest ophouden. Ik heb dit kunnen doorbreken door flink aan mezelf te werken en daarbij stukje bij beetje mijn eigen comfortzone te vergroten. Door het vergroten van mijn comfortzone kon ik steeds meer taken erbij pakken en nieuwe situaties met gemak aangaan.
Deze methode pas ik ook toe in mijn coaching. Ik duw ondernemers niet met grof geweld buiten hun comfortzone, ik zorg ervoor dat hun comfortzone wordt opgerekt waardoor er meer en meer binnen past. Hoe? Door hulp van ons derde hersendeel in te schakelen, de neocortex, ons rationele brein. Door middel van training zullen we de ratio de bovenhand laten vieren en de angstimpulsen beteugelen. De angstige lading, behorende bij zakendoen of nieuwe zakelijke situaties aangaan, zal meer en meer afnemen.
Waardevolle discussies met jezelf onder mijn leiding
Wanneer je dit gevecht niet met jezelf aangaat, zal je oerinstinct altijd overwinnen. Met als gevolg dat je reptielenbrein een onfeilbare rem is geworden op jouw bestaan. Werkt het reptielenbrein dan beperkend of functioneel? In dit geval, overduidelijk, beperkend en verliest het zijn beschermende functionaliteit. Het werkt dan zelfs eerder schadelijk.
Het is juist de interne discussie, tussen het reptielenbrein en de neocortex, die ervoor zal zorgen dat je steviger in je schoenen gaat staan. Iedere keer als de ratio wint van de angstige gevoelens, zal ook je gevoel van eigenwaarde omhoog gaan. Hierdoor word je als persoon krachtiger en krachtiger. Trots gaat de boventoon voeren! Zorg daarom voor regie over je eigen leven én jouw denken. Het valt, echt waar, te trainen. En ik help je daar met alle liefde bij.
Gelukkige groet,
Ellen.